Vlaanderen werkt aan diversificatie productie en consumptie eiwitten

Vlaanderen kent met zijn intensieve veeteelt een groot tekort aan nationale eiwitbronnen. Dat leidt tot een forse import van eiwitten uit de VS en Latijns-Amerika. Tegelijkertijd is er bezorgdheid over voedselzekerheid, milieu en volksgezondheid. Een van de oplossingen is verduurzaming en diversificatie van de eiwitproductie en –consumptie.

Nationale productie kan bovendien bijdragen aan het verdienvermogen van boeren. Aan consumentenkant lijkt het momentum voor een eiwittransitie daar, omdat 11% van de Belgen zich flexitariër noemt. Omdat binnen België Vlaanderen in de eiwittransitie verder is dan Wallonië, ligt de focus van dit artikel op de noordelijke deelstaat Vlaanderen.

Platform maakt actieplan eiwittransitie

Vlaanderen heeft de ambitie om zich te ontwikkelen tot 'Flanders Protein Valley'. In 2019 startte Flanders’ FOOD, het innovatieplatform voor de Vlaamse agrofoodsector, een actieplan voor de eiwittransitie. Het platform stelde een onderzoeks- en innovatieagenda op langs zeven lijnen: lokale teelt van eiwitrijke gewassen, alternatieve eiwitbronnen, eiwitextractie, eiwitstructuren, ontwikkeling van nieuwe hoogwaardige eiwitrijke producten, verwerking van reststromen en tot slot de eiwittransitie bekeken vanuit breder maatschappelijk perspectief.

_{Lees verder onder afbeelding}

Klik op figuur voor grotere afbeelding

Vergroot afbeelding

Diversificatie eiwitvoorziening

Begin 2021 publiceerde de Vlaamse regering haar Vlaamse Eiwitstrategie. Vlaanderen wil de eiwitvoorziening verduurzamen en diversifiëren. Dat gebeurt door stimulering van de ontwikkeling van een nieuwe sector voor plantaardige en alternatieve eiwitten. Dit is niet alleen goed voor klimaat en milieu, maar ook voor het verdienvermogen van boeren. Vlaanderen ziet hierbij nadrukkelijk een rol voor de productie van traditionele dierlijke eiwitten, maar dan wel op een duurzame manier. De Vlaamse eiwitstrategie zet in op:

veehouderij: meer duurzaam diervoeder en een duurzamere dierlijke productie met nieuwe verdienmodellen en afzetmarkten;
plantaardige en alternatieve eiwitten: meer plantaardige eiwitproductie met bijbehorende keten en meer onderzoek naar innovatieve eiwitten (insecten, microbiële en cellulaire eiwitten);
consument: divers aanbod en een duurzamer consumptiepatroon.

Om consumenten mee te nemen in de eiwittransitie lanceerde de Vlaamse regering eerder dit jaar de Green Deal ‘Eiwitshift op ons bord’. Doel is de verhouding tussen dierlijke en plantaardige eiwitbronnen, nu 60/40, tegen 2030 om te draaien naar 40/60.

Onderzoek naar plantaardige eiwitten

Vlaanderen kent gerenommeerde publieke onderzoeksinstellingen die zich richten op het onderzoek naar plantaardige eiwitten: het Instituut voor Landbouw en Visserij Onderzoek (ILVO) en Inagro (praktijkonderzoek voor de land- en tuinbouw). Zo verricht ILVO onderzoek naar veldbonen, soja, mengteelt (granen en veldbonen), kikkererwten en droge erwten. Daarnaast is ILVO samen met Inagro betrokken bij:

EKOPTI (Eiwit en Koe Optimaliseren): vervanging van soja door veldbonen in het rantsoen van melkvee;
KIK-LOVE: lokale productie en verwerking van kikkererwten;
OPTIPLUIM: lokaal geteelde, eiwitrijke vlinderbloemige mengteelten.

Private initiatieven

Ook in de private sector vinden interessante initiatieven plaats. De van oorsprong Belgische plantaardige zuivelproducent Alpro (sinds 2016 onderdeel van Danone) is nog steeds aanwezig in Vlaanderen met een innovatiecentrum en een productielocatie. Een ander voorbeeld is Protealis, een spin-off van ILVO en het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB), die deze zomer een startkapitaal van 6 miljoen euro verwierf voor de ontwikkeling van eiwitrijke sojarassen met een hoge opbrengst.

Ook het bedrijf Those Vegan Cowboysvan de Nederlandse ondernemer Jaap Korteweg (oprichter van De Vegetarische Slager) moet hier worden vermeld. Those Vegan Cowboys werkt met Gentse onderzoekers aan de ontwikkeling van een techniek om zuivel te produceren zonder tussenkomst van de koe.

Het Vlaamse voedingsbedrijf La Vie est Belle verwerkt quinoa en kikkererwten van lokale boeren. De vegetarische burgers van het bedrijf zijn ook in Nederland te koop. La Vie est Belle won met zijn producten dit jaar de eerste BioVLAM voor innovatieve en gepassioneerde bio-ondernemers.

De Vlaamse bedrijven Casibeans en Peas and Beans pionieren met lokaal geteelde kikkererwten en rode nierbonen voor verkoop aan horeca en retail. Zo zijn er nog veel meer initiatieven in de private sector.

'Inmiddels telt België 9 insectenkwekers, waarvan 7 in Vlaanderen, alsook een heuse sectororganisatie, de Belgian Insect Industry Federation met 25 leden'

Kweek van insecten

Hoewel Nederland en Frankrijk verder zijn dan België op het gebied van eiwitten uit insecten, is België zeker geen onbeschreven blad in deze sector. Al in 2015 is een strategisch platform opgericht om kennis en onderzoek rond insectenkweek voor veevoer aan te sturen. In 2017 werd een testlocatie geïnstalleerd voor de kweek, oogst en verwerking van insecten. Ook neemt Vlaanderen deel aan het Interreg-project Valusect, dat zich richt op de ontwikkeling van duurzame productie- en verwerkingstechnieken voor voedingsmiddelen op basis van insecten.

Inmiddels telt België 9 insectenkwekers, waarvan 7 in Vlaanderen, alsook een heuse sectororganisatie, de Belgian Insect Industry Federationmet 25 leden, waaronder het Nederlandse Sprinkhaan BV en Meertens Insectenkwekerij. Het bekendste voedingsproduct in België op basis van insecten is ongetwijfeld de notenreep Kriket van de gelijknamige Brusselse startup. In 2020 nam de grootste Belgische retailer Colruyt een minderheidsaandeel in Kriket om de productie op te schalen.

Microbiële eiwitten

Het onderzoek naar microbiële eiwitten staat in Vlaanderen niet stil. Zo ontdekte de Universiteit van Gent (UGent) twee microbiële stammen die naast CO₂ ook atmosferische stikstof binden. Dit maakt het mogelijk om microbiële eiwitten op een duurzame manier te produceren. Ook onderzoekt UGent manieren om bacteriën op de CO₂-uitstoot van fabrieken te laten groeien. De startup Calidris Bio toetst deze techniek in de praktijk.

Daarnaast verricht UGent samen met de Universiteit van Antwerpen en het Nederlandse bedrijf SEMiLLA IPStar onderzoek naar manieren om bacteriën uit afvalwater te produceren. Daarvoor is het een proefproject gestart bij de Nederlandse trappistenbrouwerij La Trappe. Via de joint-venture ValProMic kweken aardappelverwerkers Agristo en Clarebout bacteriën die zich voeden met het aardappelzetmeel dat aanwezig is in hun proceswater. Agristo wil tegen 2022 twee bioreactoren bouwen met een productiecapaciteit van een paar duizend ton eiwit per jaar.

Algen en eendenkroos

Ook wordt in Vlaanderen onderzoek gedaan naar eiwitten uit algen en eendenkroos. ILVO neemt bijvoorbeeld deel aan het Interreg-project Valgorize (valorisatie van zeewieren en microalgen voor humane consumptie) en aan Profuture (extractie van eiwitten uit micro-algen).

Wat betreft kweekvlees coördineert Flanders’ FOOD de onderzoeksprojecten Customeat (gestructureerde productie van in vitro vlees) en Foieture (productie van foie gras uit stamcellen). De Vlaamse startup Peace of Meat, opgericht in 2019, was een pionier op het gebied van gekweekte foie gras, maar werd eind 2020 overgenomen door het Israëlische bedrijf Meat-Tech 3D.

Enorm marktpotentieel

Vlaanderen is zich bewust van het enorme marktpotentieel dat de eiwittransitie met zich meebrengt. Er beweegt dan ook veel in België op het gebied van plantaardige en innovatieve eiwitten, zowel qua fundamenteel als toegepast onderzoek. De grote uitdagingen liggen op het gebied van teelt- en kweektechnieken, opschaling, efficiëntie en voedselveiligheid.

Grasklaver voor veevoeder

In Vlaanderen is het areaal plantaardige eiwithoudende gewassen 27.000 hectare groot. Het grootste deel bestaat uit grasklaver en is bestemd voor veevoeder. Voor humane voeding worden vooral erwten en bonen verbouwd, en op kleine schaal rode bonen (120 hectare), soja en quinoa (50 hectare). Lupine, linzen en kikkererwten komen vooralsnog alleen voor in proefteelten.

Landbouwteam België
E-mail: bru-lnv@minbuza.nl
Twitter: @AgroBelgie

November 2021