Wateroverlast noopt tot samenwerking in Argentinië
Landbouw en water - Agro en agua - zijn in Argentinië onlosmakelijk met elkaar verbonden. De actuele water(nood)situatie in de rurale gebieden noopt tot structurele oplossingen. Betrokkenheid van de agrarische sector als deel van de oplossing is belangrijk om het tij in Argentinië te keren.
Argentinië wil hierbij samenwerken met Nederland. Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen kunnen, als natuurlijke partners in water en landbouw, het land ondersteunen in de grote uitdagingen waar het voor staat.
Veel land onder water
Argentinië is bijna 70 keer zo groot als Nederland. Voor het derde jaar op rij staan tot ver in het voorjaar, na een regenrijke winter, grote oppervlakten onder water. Studies spreken van 8-10 miljoen hectare die onder water staan. En dat zijn vruchtbare landbouwgronden.
De enorme wateroverlast treft deze agro-natie in het hart. Begin juli kondigde de Argentijnse regering in 7 provincies de noodtoestand af, en nog staan grote delen onder water. Alleen al de provincie Buenos Aires voert met een noodplan 53 publieke werken uit; zo’n kwart daarvan is afgerond.
Oorzaken wateroverlast
Hoe heeft het zover kunnen komen? De wateroverlast, watersnood in feite, is te wijten aan verschillende factoren. Overmatige regen is één factor, klimaatverandering speelt zeker een rol. Maar ook achterstallig onderhoud aan grote publieke (water)werken, weinig georganiseerd management van de waterhuishouding, en veranderingen in grondgebruik zijn factoren die hebben bijgedragen aan een stijgend grondwaterpeil door de decennia heen. Het is duidelijk: er moet iets gedaan worden.
De vraag is nu: hoe doe je dat? De grote landbouworganisaties zijn al langer met dit onderwerp bezig; de effecten op de grote rurale gemeenschap in Argentinië en op de productie zijn enorm. Aanpassing aan de nieuwe situatie? Die om zien te draaien? Veranderd grondgebruik, interne landbouwpolitiek en wereldmarktprijzen hebben sterk met elkaar te maken gehad in het Argentinië van de afgelopen jaren.
Gewasrotatie
Er waren bijvoorbeeld weinig maatregelen om boeren te stimuleren tot gewasrotatie. Rotatie is niet overal verplicht, en soja leverde op de wereldmarkt een betere prijs op dan mais of extensieve veeteelt.
De regering wil rotatie weer stimuleren of verplicht stellen. Landbouw op basis van good agricultural practices is per 2018 wettelijk geregeld. Bovendien is het belangrijk dat in rurale gebieden waterbeheer niet individueel, maar gemeenschappelijk wordt aangepakt. Een clandestien gegraven kanaal, uit nood geboren en zeer begrijpelijk, geeft helaas meteen effect bij de buren, al zitten die kilometers verderop.
Waterschappen
Eén van de belangrijkste onderwerpen waar Nederland met Argentinië aan werkt, is integraal watermanagement, ofwel waterbestuur. In Nederland hebben we de waterschappen; in Argentinië is zo’n specifieke, apolitieke organisatie die het land beschermt en het water beheert, zo goed als onbekend. En hoe gaat waterbestuur dan in zijn werk, zijn de landbouworganisaties daar dan ook bij betrokken in Argentinië? Alles is politiek in dit grote landbouwland. Dat geldt zeker voor de regeringen vóór die van de huidige president Macri.
Gouden driehoek
Voor zijn aantreden in december 2015 was nauwelijks sprake van een relatie tussen de landbouwsector en de overheid. Polderen of een ‘gouden driehoek-aanpak’ waarbij verschillende maatschappelijke spelers samenwerken, was in Argentinië zeker geen gemeengoed. Dat is nu gelukkig wel anders, al is voorzichtig manoeuvreren nog steeds vereist, en liggen gevoeligheden op de loer.
In het “nieuwe Argentinië” doet de overheid er zoveel als mogelijk aan om ook daadwerkelijk te doen wat ze beloven, en samen te werken. Vertrouwen is ontzettend belangrijk, en dat kost tijd om op te bouwen. “Aanvangen is afmaken”, zegt Macri nu, vrij vertaald.
Dat geldt ook voor de bredere aanpak van de waterproblemen, met inbegrip van de agrarische sector. Die neemt 60% van de nationale export voor haar rekening, en voedt het land. Het belang van de betrokkenheid en zelfs de inspraak van de landbouw-gerelateerde sector is nu tot hoog niveau doorgedrongen.
Betrokkenheid van Nederland
Dit was ook duidelijk uit het advies van de Dutch Water Authorities (DWA), de internationale samenwerkingsorganisatie van de waterschappen. De nationale regering en die van enkele provincies vroeg DWA een toekomstvisie te schetsen. Die visie kwam erop neer dat de opzet van degelijk waterbestuur, met betrokkenheid van de rurale gemeenschappen, essentieel is voor de aanpak van de problemen.
Een aantal grote landbouworganisaties heeft al (onderzoeks)programma’s over klimaatadaptatie, en iedereen voelt de noodzaak om hieraan verder te werken. De ambassade heeft goede contacten, en het voordeel is dat deze organisaties een grote, landelijke dekking hebben. In heel Argentinië lopen (onderzoeks- en intervisie) werkgroepen van agrarisch ondernemers, onderzoeksinstellingen en andere betrokken. Zij wisselen veel waardevolle informatie uit, en staan letterlijk in het veld.
De ambassade zal in 2018 intensief met deze initiatieven samenwerken, en wil daar Nederlandse expertise bij inzetten. Niet alleen over waterbeheer, maar ook over landgebruik en landinrichting.
Nu is het zaak dat Argentinië voor de vervolgstappen concrete vragen formuleert, zodat andere partijen, waaronder Nederland, op verzoeken tot samenwerking kan ingaan. De ambassade ondersteunt de Argentijnse overheid, het bedrijfsleven en de onderzoeksinstellingen hierbij. Als natuurlijke partner in water en landbouw kan Nederland een positieve bijdrage leveren aan de grote uitdagingen waar Argentinië voor staat.
Landbouwteam Argentinië
oktober 2017