Algerije: eerste stappen naar landbouw rond steden
De urbanisatie in Algerije neemt snel toe. Dat heeft consequenties voor de voedselvoorziening en de leefbaarheid in de steden. Er wordt inmiddels hard gewerkt aan de aanleg van stedelijk groen. Ook zijn er initiatieven om tuinbouw te ontwikkelen aan de rand van bevolkingscentra.
Algerije is het grootste land van Afrika. De bevolkingsgroei lag de afgelopen 10 jaar hoog met 2% per jaar. De verwachting is dat deze hoog blijft. Naar verwachting wonen er in 2050 zo’n 60 miljoen mensen, in 1980 waren dat er nog 20 miljoen.
Op dit moment wonen in Algerije de meeste mensen al in steden. De verwachting is dat de urbanisatiegraad verder toeneemt. De trek naar de steden, vooral naar die in het noorden, blijft groeien. Dat heeft consequenties voor onder meer de beschikbaarheid van arbeid in de landbouw.
Geplande en spontane stadsuitbreiding
Ongeveer tweederde van de steden bevindt zich in het noorden, de rest vooral in het bergachtige gebied (les Hautes Plateaux) en een klein deel in de zuidelijke woestijngebieden. De verstedelijking kent verschillende vormen: van geplande aanleg van voorsteden tot spontane uitbreidingen die ten koste gaan van publieke voorzieningen.
Het vruchtbare landbouwgebied in de strook van 100 km breed rond Algiers – de Mitidja – is sterk onder druk komen te staan. Dit gebied kent een gematigd klimaat en stond bekend als de ‘voedselschuur’ van Algerije. Nog steeds is dit het grootste citrusgebied van Algerije en staat 75% van de boom- en plantenkwekerijen in deze streek.
'De Algerijnse overheid heeft in 2016 met het Plan Vert de eerste stap gezet naar meer groen in steden en naar behoud en versterking van stadslandbouw'
Kansen tuinbouw bij verstedelijkt gebied
In het noorden zijn enkele productieregio’s van groenten. In steeds grotere mate vindt de tuinbouwproductie plaats in regio’s aan de rand van de woestijn. Producten zoals tomaat, komkommer en meloen worden daar geproduceerd. Producenten worden aangetrokken door de productieperiode vroeg in het jaar en de daarmee samenhangende hoge marktprijzen.
Lees verder onder foto
Productie aan rand van de woestijn
Dit geldt ook voor aardappelen. De helft van de nationale productie vindt inmiddels plaats aan de rand van de woestijn. Het voordeel is dat producten steeds meer jaarrond beschikbaar zijn. De keerzijde is de enorme afstand – tot wel 500 kilometer - die de inputs afleggen naar het zuiden en de eindproducten naar het noorden. Dit gaat gepaard met het nodige energieverbruik voor transport en het oppompen van fossiel niet-hernieuwbaar water. Dit laatste doorgaans met behulp van dieselaggregaten. Deze situatie is binnen een aantal jaren niet meer houdbaar.
Onderzoek Wageningen UR
Wageningen UR en de landbouwuniversiteit École Nationale Supérieure Agronomique (ENSA) in Algiers werken nu samen aan de ontwikkeling van een nieuw model van tuinbouw in gebieden aan de rand van de noordelijke bevolkingscentra. De grond is daar doorgaans schaars, onder andere door de eerder genoemde bevolkingsdruk, maar ook door de kleine percelen als gevolg van de steeds verdere versnippering binnen families.
Lees verder onder foto
Andere gewassen telen
Gezocht wordt naar methoden om langs de randen van de stad complementair te produceren aan wat er in het zuiden gebeurt. Het idee is niet om de concurrentie aan te gaan, maar te kiezen voor andere gewassen, zoals sla. Onderdeel van het onderzoek is het ontwerp van een kas voor deze gebieden. De Algerijnse universiteit is van plan een prototype op zijn eigen terrein neer te zetten en in het curriculum vakken op het gebied van peri-urbane tuinbouw op te nemen.
Het Plan Vert
Algiers is een uitgestrekte stad die bestaat uit 57 districten. Kenmerkend zijn de hoogteverschillen die zich in sommige delen van de stad al direct vanaf de kust aandienen. In veel delen van de stad is het groen: er zijn mooie en goed onderhouden parken zoals de botanische tuin (Jardin d’Essai) en een aantal koloniale parken in het centrum.
Gebrek aan onderhoud
Op de heuvels in de stad staan bossen. In andere parken en in onbebouwde delen van de stad ontbreekt het onderhoud. De groene ruimte staat onder druk van de oprukkende woningbouw en andere bebouwing waar geen ruimtelijke planning aan ten grondslag ligt. Al vrij snel buiten de centrumwijken begint een ruraal gebied met open teelten en kassen. De kwekerijen en tuincentra zijn de afgelopen jaren sterk in aantal toegenomen.
Lees verder onder foto
Versterking stadslandbouw
De Algerijnse overheid heeft in 2016 met het Plan Vert de eerste stap gezet naar meer groen in steden en naar behoud en versterking van stadslandbouw. Doel is om in Algiers het leven aantrekkelijker te maken door aanleg van groene corridors en stadsparken en bestaande parken en tuinen te herstellen. Ook werkt de gemeente aan meer stedelijk groen door bomen – vooral palmbomen – te planten langs de grote doorgangswegen.
Twee pilotparken
Het overheidsproject Agri-parc omvat de aanleg van 23 parken voor stadslandbouw in Algiers. Dit project dateert uit 2014 en heeft in 2018 een nieuwe impuls gekregen met een haalbaarheidsstudie. De parken worden ontwikkeld voor 2029, te beginnen met twee pilotparken van 560 en 372 hectare. De parken beogen een combinatie van ontspanning, onderzoek en educatie. Ook moeten de parken bijdragen aan het behoud van biodiversiteit, het benutten van het potentieel voor agroforestry en verdere uitdijing van de stad tegengaan.
Dounia Park
Bij de aanleg van het park Dounia aan de westkant van Algiers is binnen het project Agri-parc gekozen voor publiek-private samenwerking. Dit park van ruim 1000 hectare in een buitenwijk van Algiers wordt een combinatie van groen en woning- en kantoorbouw.
Investeerder uit Verenigde Arabische Emiraten
Een bouwperceel van 171 hectare is gegund aan investeerder EIIC uit de Verenigde Arabische Emiraten. Voorwaarde is dat deze zorgdraagt voor aanleg en onderhoud van 800 hectare groen. Het bouwproject ligt stil, maar met de aanleg van het park is recent begonnen, onder meer met kleinschalige olijven- en citrusproductie. Hoewel het park nog in ontwikkeling is, komen er toch al bezoekers op af.
Nieuwe aanpak met risico’s
Er kleven wel risico’s aan de uitvoering van deze ambitieuze plannen. Het is een nieuwe aanpak waarbij verschillende partijen moeten samenwerken en waarvoor de overheid in de meeste gevallen zorgdraagt voor de financiering. Publiek-private en privaat-private samenwerking staan in Algerije nog in de kinderschoenen. Toch zijn het positieve stappen naar een meer doordachte stedelijke planning en voedselvoorziening in een regio waar klimaatverandering een grote impact heeft en waar juist in het verstedelijkte noorden kansen zijn voor duurzame voedselproductie.
Landbouwteam Algerije
E-mail: alg-lnv@minbuza.nl
Twitter: @NLagriAlgiers
Juni 2022